---

STATİK (DURGUN) YÜKLEME DENEYLERİ

• a) Tabla Deneyi
• b) Basınçlı Hava yada Su ile Yapılan Deney
• c) Lorenz Sistemi ile Yapılan Deney
• d) Kökler Sistemi ile Yapılan Deney

olmak üzere çeşitli şekillerde yapılırlar. Burada pratik ve güvenilir olması bakımından yapıcılıkta en çok uygulanan tabla deneyi anlatılacaktır.

Tabla Deneyi zeminin taşıma gücünün bulunması yani, emniyetle taşıyabileceği yükün hesaplanması için yapılır. Tabla deneyi için izlenecek yol şöyledir:

1- Zemin, binanın temel yerleri dışında ve genellikle temel tabanı derinliğinde, en az 100x100 cm boyutunda kazılır. Tabanı, hiçbir surette sulanmadan ve kabartılmadan, doğal durumu korunarak düzeltilir.

2- Şekil 10'da görüldüğü gibi genellikle ahşaptan bir tabla hazırlanır. Tabla dikmesinin tabanı 20x20 cm olan kare (alanı 400 cm²) yada çapı 25.23 cm olan daire (alanı 500 cm²) olur. Dikmenin üzerine ise, dikey olarak milimetrik bir çökme tespit cetveli yerleştirilir. Ayrıca tabla dikmesine değmeyecek ve cetvelin üzerine gelecek şekilde yatay olarak bir çökme tespit çıtası yerleştirilir. Tabla ve dikmenin ağırlığı, tabana 0,5 kgf/cm² den fazla basınç yapmamalıdır. Bu ağırlık ise hesaplamalarda dikkate alınmaz.

3- Şekil 11'de görüldüğü gibi birbirine dik iki doğrultudan (koordinat sisteminden) oluşan bir grafik çizilir.

4- Tabla üzerine zemine 0.5 kgf/cm² lik basınç oluşturacak şekilde belirli ağırlıklar yüklenir. Bu ağırlıklar 50 kg'lık çimento torbaları olabilir. Dört adet çimento torbası 400 cm² alanlı dikme tabanına 0.5 kgf/cm² lik basınç yapar.

5- 24 saat sonra çökme miktarı milimetre olarak çökme tespit cetveli üzerinde okunur. Bu değer grafikteki dikey çizgi üzerine ve aşağıya doğru işaretlenir. Ayrıca zaman, 24'er saat arttırılarak sol tarafa doğru, tabla üzerine yüklenen yükün tabanın cm² sine yaptığı basınç ise kgf/cm² olarak sağ tarafa doğru işaretlenir. Bu işleme her 24 saatte bir ve yük , her seferinde 200 kg arttırılacak şekilde devam edilir. Alınan değerlerde grafiğe işlenir. Zaman ile basınç tespitleri dikey, çökme tespitleri ise yatay çizgilerle çizilerek birbirleriyle buluşturulurlar. Buluşma noktalarının grafikte de görüldüğü gibi sol tarafında basamaklar ve sağ tarafında ise bir eğri oluşturulur.

6- Deney sırasında:

• a) Grafikteki eğride bir kırılma olmamış fakat son 24 saat içinde 100 mm veya daha fazla bir çökme olmuş yada,
• b) Son 24 saat içinde 10 mm ve daha fazla bir çökme olmadığı halde eğri bir noktadan kırılmış ise deney durdurulur.

7- Son basıç değerinden bir önceki basınç değeri alınır. (Örnek grafikte 5 kgf/cm²). Bu değer zeminin taşıma gücünü verir. Zeminin emniyetle taşıyabileceği yükün bulunması için bu değerin emniyet katsayısına bölünmesi gerekir. Emniyet kat sayısı yapının cinsine ve bölgenin özelliğine göre 2~10 olarak alınır.

Şekil-10 Tam Boyutlu Görmek için Tıklayın JPG 750x466 (126 kb) | Yeni Sekmede Açılır

Şekil-11 Tam Boyutlu Görmek için Tıklayın JPG 750x1039 (228 kb) | Yeni Sekmede Açılır

ÖRNEK: (Şekil 11'deki Grafiğe Göre)

Tabla dikmesinin tabanı 400 cm² ve emniyet katsayısı 3 olsun. Tabla üzerindeki yüklerin toplamı 2200 kg olduğunda, 1 cm²ye gelen yük miktarı 2200 / 400 = 5.5 kgf/cm² olur.

Sonuç grafiğe işlendiğinde 264. saatin sonunda 10 milimetreden fazla bir çökme olduğu izlenmektedir. Ayrıca, basınç-çökme eğrisinde de bir kırılma olmuş ve deney durdurulmuştur.

Basıncın bir önceki değeri olan 5.0 kgf/cm² lik değer alınır. Bu değer zeminin 1 cm² sinin 5.0 kg'lık yükü taşıyabileceğini (zeminin taşıma gücünü) gösterir. Bunu emniyet katsayısı olan 3 rakamına bölersek:

5.0 / 3 = 1.66 kgf/cm²

∂_Zem = 1.66 kgf/cm² olarak zeminin emniyetle taşıyabileceği yük miktarını bulmuş oluruz.

DİNAMİK (hareketli) YÜKLEME DENEYLERİ

Bu tür deneyler zemine verilen muayyen frekanslı vibrasyonlar suretiyle yapılırlar. Ancak yapıcılıkta pek kullanılmamaktadırlar.